Sau một giai đoạn dài tăng trưởng tín dụng luôn ở mức cao từ 18% trở lên, hoạt động cho vay của các ngân hàng đã có dấu hiệu chậm lại trong năm nay và được dự báo sẽ tiếp tục giảm tốc trong năm 2019. Đâu là nguyên nhân dẫn đến điều này?
Việt Nam khó nằm ngoài xu hướng thắt chặt chính sách của các NHTW trên thế giới
Hầu hết các dự báo gần đây đều cho rằng mục tiêu tăng trưởng tín dụng cho năm 2019 có thể đặt ra chỉ ở mức 14 – 15%, tương đương hoặc giảm so với con số tăng trưởng trong năm nay. Có nhiều nguyên nhân ảnh hưởng đến tăng trưởng tín dụng của toàn ngành trong giai đoạn tới, đến từ mục tiêu điều hành lẫn cung cầu vốn.
Từ mục tiêu của nhà điều hành
Đầu tiên là từ phía nhà điều hành, với rủi ro lạm phát và tỷ giá đang tăng trở lại, mục tiêu ưu tiên ổn định vĩ mô sẽ tiếp tục là trọng tâm, theo đó kiểm soát chặt chẽ tín dụng là điều cần thiết trong bối cảnh hiện nay. Với tỷ lệ dư nợ tín dụng/GDP đã ở mức cao là 130%, khiến NHNN càng phải thận trọng hơn trong việc cung tín dụng cho nền kinh tế.
Thật vậy, với lạm phát những tháng gần đây luôn duy trì xu hướng đi lên, và có nguy cơ vượt mục tiêu đề ra, trong khi tỷ giá ngày càng trở nên khó lường trước những diễn biến trên thị trường quốc tế, thì 2 biến số vĩ mô trên sẽ có những tác động rất mạnh và có thể gây ra bất ổn cho nền kinh tế. Mới đây Ngân hàng Nhà nước đã phải thông báo bán ngoại tệ kỳ hạn cho các ngân hàng để ổn định tâm lý thị trường, nhất là sắp đến thời điểm Cục dự trữ liên bang Mỹ sắp tăng lãi suất lần thứ 4 trong năm nay.
Trong khi đó, sau một thời kỳ dài duy trì chính sách nới lỏng, với cung tiền và tín dụng liên tục mở rộng, thì cũng đã đến lúc nhà điều hành cân nhắc thắt chặt chính sách tiền tệ trở lại nếu như không muốn làm tăng thêm yếu tố bất ổn. Đây cũng là xu hướng chung của các NHTW trên thế giới trong giai đoạn gần đây, với mục tiêu thắt chặt và ưu tiên ổn định vĩ mô hơn hết, giữa những rủi ro chiến tranh thương mại và dự báo về một cuộc khủng hoảng sắp tới.
Những phát biểu gần đây của các quan chức NHNN cũng đã ít nhiều thể hiện rõ định hướng thắt chặt chính sách trở lại. Như vừa qua nhà điều hành cũng chủ động hạ mục tiêu tăng trưởng tín dụng năm nay từ mức 18% như ban đầu xuống thấp hơn, có thể chỉ cần đạt 14%, đồng thời thông báo sẽ không điều chỉnh hạn mức tăng trưởng tín dụng ồ ạt cho các ngân hàng một cách dễ dãi như năm 2017.
Đến cung cầu vốn
Ở góc độ cung cầu vốn, với dự báo nền kinh tế có thể tăng trưởng chậm lại, các doanh nghiệp cũng sẽ giảm động lực vay vốn để mở rộng hoạt động sản xuất kinh doanh, nhất là khi các chính sác bảo hộ thương mại vốn là nguồn gốc của cuộc chiến thương mại hiện nay ngày càng gia tăng. Trong một dự báo gần đây, Quỹ tiền tệ quốc tế cũng đã giảm dự báo tăng trưởng kinh tế toàn cầu, ở cả những nước phát triển và đang phát triển. Đối với Việt Nam, dù mục tiêu tăng trưởng tiếp tục đặt ra ở mức cao, nhưng theo giới phân tích thì tăng trưởng năm 2019 có thể thấp hơn năm nay khi dự báo chỉ đạt 6,4%.
Rõ ràng khi đà tăng trưởng kinh tế suy yếu sẽ làm cầu tiêu dùng chậm lại, cùng với thị phần đầu ra có thể bị ảnh hưởng từ chính sách bảo hộ thương mại của các nước, các doanh nghiệp ít có động lực để tiếp tục mở rộng phát triển kinh doanh.
Trong khi đó, với mặt bằng lãi suất lên cao hơn cũng sẽ ảnh hưởng đến nhu cầu vay vốn của khách hàng. Có thể thấy kể từ đầu quý 3 đến nay, xu hướng lãi suất đã đi lên trở lại, với hàng loạt ngân hàng tăng lãi suất huy động đầu vào lẫn lãi suất huy động đầu ra. Và diễn biến này được dự báo sẽ chưa dừng lại, khi mà các NHTW khác cũng vẫn đang trong lộ trình tăng lãi suất, và Việt Nam khó nằm ngoài xu hướng chung đó.
Đứng về phía ngân hàng, nguồn cung vốn chủ yếu cho nền kinh tế hiện nay, thì với hàng loạt quy định an toàn mới, các tổ chức này cũng buộc phải giảm vốn cho vay ra để đáp ứng các tỷ lệ an toàn theo yêu cầu. Cụ thể như kể từ đầu năm 2019 tới, tỷ lệ sử dụng vốn ngắn hạn cho vay trung dài hạn sẽ giảm từ 45% hiện nay xuống còn 40%. Với việc huy động trung dài hạn hiện nay vẫn rất khó khăn, nguồn vốn của các ngân hàng vẫn chủ yếu là trung dài hạn, thì các ngân hàng sẽ bị hạn chế đáng kể khi muốn đẩy vốn ra.
Ngoài ra, hệ số rủi ro đối với các khoản cho vay kinh doanh bất động sản cũng sẽ tăng lên từ mức 200% như hiện nay lên 250% từ đầu năm 2019, điều này sẽ khiến các ngân hàng càng hạn chế vốn rót ra cho vay bất động sản. Đứng ở chiều khách hàng, với thị trường bất động sản đang hạ nhiệt thì nhu cầu vay vốn đầu tư vào lĩnh vực này cũng sẽ suy yếu.
Một quy định khác sắp có hiệu lực nữa là việc áp dụng tỷ lệ an toàn vốn (CAR) theo chuẩn Basel mới sẽ có hiệu lực từ đầu năm 2020, theo đó các ngân hàng muốn đẩy mạnh phát triển kinh doanh thì phải gia tăng được vốn tự có đảm bảo tương ứng. Với bối cảnh tăng vốn hiện nay vẫn rất khó khăn, đặc biệt là ở nhóm ngân hàng thương mại nhà nước, do đó sẽ ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh nói chung và tăng trưởng tín dụng nói riêng cho giai đoạn tới.
» Cung, cầu tín dụng eo hẹp hơn, tăng trưởng tín dụng sẽ giảm tốc trong trung hạn?
» Nông dân ĐBSCL lãi tiền tỷ nhờ mô hình nuôi tôm Combine
