Ngày 30/9 các nhóm quân nổi dậy Syria đã bác bỏ việc rút vũ khí hạng nặng ra khỏi Idlib, dù thời hạn thực hiện Thỏa thuận Nga-Thổ về thiết lập khu phi quân sự tại Idlib đã đến rất gần.
Bộ đôi Trump-Erdogan sẽ làm gì với nước cờ của Putin?
Theo thoả thuận giữa Moscow và Ankara, để thiết lập khu phi quân sự Idlib, các lực lượng phiến quân nổi dậy cực đoan buộc phải rút khỏi cứ điểm Idlib cùng với các loại vũ khí hạng nặng của chúng.
Thỏa thuận Nga-Thổ được ký kết đã ngăn chặn cuộc tổng tấn công của lực lượng quân đội trung thành với do Tổng thống Syria Bashar al-Assad vào Idlib - thành trì cuối cùng của các nhóm khủng bố và quân nổi dậy.
Phiến quân càng cực đoan, Mỹ-Thổ càng mệt mỏi?
Nhóm phiến quân mang tên Mặt trận Giải phóng Quốc gia (NLF) được Ankara hậu thuẫn, đã hoan nghênh thỏa thuận Nga-Thổ nhưng tới nay vẫn chưa chuyển bất kỳ vũ khí hạng nặng nào khỏi vùng được xác định lập khu phi quân sự.
Phát ngôn viên NLF Naji Mustafa cho biết: “Không có chuyện rút vũ khí hạng nặng từ bất kỳ khu vực nào hay bất kỳ mặt trận nào. Yêu cầu bị chúng tôi từ chối một cách dứt khoát”.
Còn nhóm phiến quân Hayat Tahrir al-Sham (HTS) - lực lượng kiểm soát hầu hết lãnh thổ Idlib vẫn chưa công bố quan điểm về Thỏa thuận Nga-Thổ và cũng không có dấu hiệu cho thấy chúng di chuyển vũ khí hạng nặng hay lực lượng khỏi Idlib.
Với những diễn tiến mới nhất tại Idlib, công luận và dư luận hướng cả về chính quyền Thổ Nhĩ Kỳ và cá nhân Tổng thống Erdogan xem Ankara sẽ giải quyết vấn đề như thế nào để đảm bảo Thoả thuận Nga-Thổ được tuân thủ.
Bởi sau khi Thoả thuận Nga-Thổ được kết tại Sochi, chính Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Erdogan đã cam kết sẽ làm mọi cách để có thể loại bỏ các nhóm phiến quân nổi dậy cực đoan ra khỏi Idlib.
Có thể thấy, thoả thuận về việc thiết lập khu phi quân sự Idlib là một tính toán khôn ngoan của Tổng thống Putin, vì hoặc Nga" mượn tay" Mỹ-Thổ diệt khủng bố-phiến quân cực đoan, hoặc mở đường cho quân đội Syria tổng tấn công Idlib.
Động thái này này được cho là hiện thực hoá yêu cầu của ông Putin về việc tách biệt đối lập-đối lập ôn hoà, chấm dứt tình trạng bằn vện trên chiến trường và ngăn chặn mưu đồ sử dụng khủng bố như lái bài chính trị.
Khi thoả thuận về thiết lập khu phi quân sự được ký kết, nếu nhóm phiến quân nào không tuân thủ, tức không chấp nhận tách biệt đối lập-đối lập ôn hoà thì sẽ bị xem là khủng bố và bị tấn công bởi bất cứ lực lượng nào chống khủng bố tại Syria.
Trong khi theo tuyên bố của Lầu Năm Góc thì tại Idlib có từ 20.000 đến 30.000 tay súng khủng bố, nên yêu cầu tách biệt đối lập-khủng bố - mà nhiều thành phần núp danh đối lập ôn hoà - là yêu cầu hợp lý và hoàn toàn có thể thực hiện, giám sát được.
Nga đã đá quả bóng "khủng bố-đối lập ôn hoà" sang phần sân Mỹ - Thổ
Như vậy, khi yêu cầu đối lập tách biệt đối lập ôn hoà và hiện thực hoá bằng thoả thuận về thiết lập khu phi quân sự Idlib, Nga đã đá quả bóng "khủng bố-đối lập ôn hoà" tại Idlib sang phần sân Mỹ-Thổ, buộc Washington và Ankara phải giải quyết.
Trong trường hợp yêu cầu của Moscow không được thực hiện thì chính Ankara và Washington - hai thực thể bảo trợ phe đối lập Syria - đã tự chứng minh mình bảo trợ khủng bố và khi đó quân đội Syria có thể tấn tiêu diệt khủng bố.
Và ngay ngày 18/9 quân đội Syria đã mở các đợt oanh kích dữ dội và phá hủy hàng loạt căn cứ của nhóm liên minh thánh chiến Hayat Tahrir al-Sham tại tỉnh Hama và Idlib, gây tổn thất nặng nề cho nhóm phiến quân cực đoan này.
"Các đơn vị pháo binh và tên lửa Syria đã tấn công dữ dội căn cứ của nhóm khủng bố HTS ở khu vực xung quanh Jisr al-Shoghour, tây Idlib, qua đó tiêu diệt nhiều tay súng và phá hủy các trang thiết bị quân sự, vũ khí của phiến quân", theo Fars.
Hành động của Damascus được nhìn nhận là nhằm bảo vệ an toàn cho người tị nạn hồi hương khi các nhóm phiến quân có biểu hiện không tuân thủ Thoả thuận Nga-Thổ, đe doạ cuộc sống của người dân tại Idlib.
Nay thời gian thiết lập khu phi quân sự đã đến gần mà các nhóm phiến quân cực đoan tại Idlib - trong đó có nhóm Hayat Tahrir al-Sham - vẫn không cho thấy động tĩnh về việc rút lực lượng và vũ khí hạng nặng khỏi Idlib, khiến Erdogan sốt ruột.
Đặc biệt, Thoả thuận Nga-Thổ về thiết lập khu phi quân sự Idlib được cộng đồng quốc tế đánh giá cao, trong đó cả Tổng thư ký LHQ và Đặc phái viên của LHQ về vấn đề Syria đền đánh giá cao thoả thuận này.
"Trong cuộc họp ngày 18/9, Tổng thư ký LHQ đã rất hoan nghênh thỏa thuận về lập vùng đệm mới ở Idlib của Syria. Ông cũng nhấn mạnh đến sự cần thiết phải hành động nhanh chóng để giải quyết nguyên nhân gốc rễ của cuộc xung đột Syria.
Vấn đề Syria chỉ có thể được giải quyết một cách toàn diện bằng giải pháp chính trị lâu dài phù hợp với Nghị quyết 2254 của Hội đồng Bảo an", phát ngôn viên của Tổng thư ký LHQ Antonio Guterres cho biết.
Đặc phái viên của LHQ về Syria Stefan de Mistura thì "hoan nghênh một thực tế ngoại giao đã tạo ra tiến bộ trong việc vừa giải quyết thách thức bởi khủng bố, vừa bảo vệ được dân thường. Tôi cám ơn Tổng thống Putin và Tổng thống Erdogan".
Điều này tạo sức ép rất lớn với Ankara. Và không chỉ Ankara, cả Washington cũng chịu sức ép không kém khi các nhóm phiến quân cực đoan không chịu thực hiện yêu cầu tách biệt đối lâp-đối lập ôn hoà.
Bởi Lầu Năm Góc đã ước đoán được số lượng các tay súng khủng bố tại Idlib nên Mỹ hoặc phải tham gia vào tách biệt đối lập-đối lập ôn hoà, hoặc lại phải đứng nhìn "đàn em ôm đầu máu" như tại Đông Ghouta, Homs hay Dara’a.
