Trung Quốc từ lâu đã nói về việc thay đổi mô hình tăng trưởng dựa trên đầu tư, nhưng chưa bao giờ nghiêm túc thử nghiệm nó. Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay, thời gian để nói chuyện này có thể sẽ sớm xuất hiện.
Ngân hàng nhân dân Trung Quốc đang đứng trước tình thế khó khăn
Trong nhiều năm qua, nền kinh tế Trung Quốc đã được hưởng lợi từ một động lực bất thường. Do Trung Quốc sử dụng chính sách tỷ giá neo mềm với đồng USD, lãi suất của đồng nhân dân tệ được gắn với lãi suất của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed). Sau cuộc khủng hoảng tài chính 2008, việc Fed giữ lãi suất đặc biệt thấp trong một thời gian dài đã tạo điều kiện cho Trung Quốc duy trì một mức lãi suất thấp hơn mức cần thiết, qua đó hỗ trợ cho mô hình tăng trưởng dựa trên đầu tư.
Thế nhưng giờ đây mô hình này đang chịu áp lực đáng kể. Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBoC) đang cố gắng giữ lãi suất ở mức thấp trong một nền kinh tế có tỷ lệ đòn bẩy quá cao, trong khi Fed lại đang trên đà tăng lãi suất để kiềm chế lạm phát. Chênh lệch lợi suất giữa hai nước bị thu hẹp đang đe dọa mối liên kết của đồng nhân dân tệ với đồng USD và tạo áp lực buộc PBoC phải tăng lãi suất. Cách thức mà Trung Quốc xử lý vấn đề này là vô cùng quan trọng đối với tương lai kinh tế của họ.
Theo đó, kể từ tháng 12/2015, Fed đã thực hiện tăng lãi suất 7 lần, đưa lãi suất cho vay qua đêm từ mức 0% - 0,25% lên 1,75% - 2% như hiện nay. Tuy nhiên trong thời gian đó, các mức lãi suất chính sách của Trung Quốc chủ yếu vẫn được duy trì ổn định, trong đó PBoC vẫn giữ nguyên lãi suất cho vay chính thức đối với các ngân hàng. Trong khi lợi suất trái phiếu chính phủ kỳ hạn 10 năm của Trung Quốc chỉ tăng nhẹ từ 3% lên 3,55%.
Điều này dẫn đến sự thu hẹp đáng kể sự chênh lệch giữa chi phí nợ của Trung Quốc và Mỹ. Một ngày trước lần tăng lãi suất đầu tiên của Fed, chênh lệch lợi suất giữa Trung Quốc và Mỹ đối với nợ 1 năm của chính phủ là 1,70 điểm phần trăm. Tuy nhiên, đến ngày 10/8/2018, mức chênh lệch này đã giảm xuống mức 0,31 điểm phần trăm.
Trong khi chênh lệch lợi suất trái phiếu chính phủ 10 năm của Trung Quốc và Mỹ đã lơ lửng trong khoảng 0,50 điểm phần trăm trong vài tháng qua, cho thấy các nhà đầu tư dự đoán Fed sẽ tiếp tục thắt chặt hơn nữa chính sách tiền tệ. Đối với Trung Quốc, điều này thể hiện hai rủi ro lớn.
Một là sự thu hẹp chênh lệch lợi suất sẽ khiến cho việc thu hút vốn nước ngoài của Trung Quốc trở nên khó khăn hơn. Mặc dù dòng vốn đầu tư vào Trung Quốc tăng 144% trong năm nay, nhưng kết quả này chủ yếu là do cổ phiếu của Trung Quốc được đưa vào các chỉ số chứng khoán chuẩn của MSCI và chính phủ Trung Quốc nới lỏng các biện pháp hạn chế, cho phép các nhà đầu tư nước ngoài tiếp cận thị trường trái phiếu liên ngân hàng của Trung Quốc.
Tuy nhiên, chỉ với 112 tỷ USD vốn đầu tư nước ngoài vẫn còn rất nhỏ bé đối với một nền kinh tế có quy mô lớn như Trung Quốc. Trong khi trong bối cảnh tài khoản vãng lai rơi vào tình trạng thâm hụt, cộng thêm nhu cầu bức xúc về đầu tư để thúc đẩy tăng trưởng đang có xu hướng chậm lại, Trung Quốc đang rất cần vốn nước ngoài để mua cổ phiếu và trái phiếu.
Thế nhưng, khi chênh lệch lợi suất bị thu hẹp, các nhà đầu tư có khả năng bắt đầu phân bổ vốn của mình sang nơi khác. Trên thực tế, đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Trung Quốc chỉ tăng 3,4% trong năm. Rõ ràng hiện Trung Quốc xuất hiện nhiều rủi ro hơn nên mức chênh lệch lợi suất nợ 10 năm của chính phủ Trung Quốc chỉ khoảng 50 điểm cơ bản không phải là điều hấp dẫn.
Rủi ro thứ hai và quan trọng hơn, đó là việc chênh lệch lợi suất bị thu hẹp cho thấy mô hình tăng trưởng của Trung Quốc đang có bất ổn nghiêm trọng. Về lý thuyết, với việc Fed đã nhiều lần tăng lãi suất, PBoC cần phải đi theo để duy trì vị thế neo mềm vào đồng USD của nhân dân tệ. Tuy nhiên, với mức nợ lên tới 300% GDP, trong đó nợ của các công ty Trung Quốc vào khoảng 156% GDP, cao gấp hơn 2 lần so với mức 71% GDP của các công ty ở Mỹ, việc tăng lãi suất trong những điều kiện như vậy sẽ dẫn tới những rủi ro tài chính đáng kể. Cái giá phải trả sẽ rất lớn khi mà bất kỳ sự tăng lãi suất nào cũng sẽ làm tăng chi phí trả nợ và gây áp lực lớn lên các công ty Trung Quốc.
Đây chính xác là lý do tại sao chính phủ Trung Quốc đang cố gắng giữ lãi suất thấp. Bởi không một quốc gia nào có tỷ lệ đòn bẩy cao có thể dựa vào đầu tư tài chính nợ để thúc đẩy tăng trưởng khi lãi suất đang tăng lên. Thực tế cũng cho thấy, mặc dù đồng nhân dân tệ đang rớt mạnh so với đồng USD, thế nhưng cho tới nay vẫn chưa thấy PBoC có bất kỳ một dấu hiệu nào về việc tăng lãi suất để hỗ trợ đồng nội tệ.
Thế nhưng, việc đồng nhân dân tệ rớt giá có thể khiến dòng vốn nước ngoài đảo chiều, chảy ra khỏi nước này như mấy năm trước đây và điều đó chắc chắn sẽ buộc PBoC phải ra tay can thiệp. Điều mà giới chuyên gia quan tâm là liệu PBoC sẽ tăng lãi suất hay lại tiếp tục “đốt” kho dự trữ của mình để chặn lại đà rơi của đồng nội tệ và ngăn dòng vốn chảy ra như giai đoạn trước.
Rõ ràng Trung Quốc đang rơi vào tình thế lưỡng nan. Nếu muốn duy trì chính sách tỷ giá neo mềm với đồng USD đồng, Trung Quốc sẽ phải chấp nhận một đồng nhân dân tệ yếu hơn khi chênh lệch lợi suất bị thu hẹp, hoặc tăng lãi suất. Còn nếu không muốn liên kết chặt chẽ với đồng USD, họ sẽ cần phải liên kết đồng nhân dân tệ với đồng tiền khác hoặc để đồng nội tệ thả nổi theo cách nào đó - nhưng điều này cũng sẽ dẫn tới một kết quả là đồng nhân dân tệ yếu hơn và lãi suất cao hơn.
Nói cách khác, phải có sự thay đổi về bản chất. Trung Quốc từ lâu đã nói về việc thay đổi mô hình tăng trưởng dựa trên đầu tư, nhưng chưa bao giờ nghiêm túc thử nghiệm nó. Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay, thời gian để nói chuyện này có thể sẽ sớm xuất hiện.
» Sốc: Một quả trứng luộc cũng có giá gần 10 triệu tại nơi này
» Giá thanh cốt thép tại Thượng Hải cao nhất 7 năm
