Mỹ có thể miễn cưỡng chấp nhận lợi ích năng lượng của Nga nhằm hóa giải nguy cơ trong nước và gia tăng áp lực đối với Iran.
Tổng thống Mỹ D. Trump tại Hội nghị thượng đỉnh NATO vừa diễn ra tại Brussels
» Cơ hội tháo gỡ thế đối đầu Nga-Mỹ
» 6 điểm đáng lưu ý trong bản cáo trạng tình báo Nga can thiệp bầu cử Mỹ
» ‘Người liều lĩnh’ Putin sẽ thắng chính khách ‘tay mơ’ Trump?
» Thượng đỉnh Trump-Putin: Cơ hội ngăn ngừa cuộc đua hạt nhân nguy hiểm
Đánh tiếng mặc cả
Trong khi kỳ vọng vào kết quả toàn diện của cuộc gặp thượng đỉnh Nga-Mỹ tại Helsinki ngày 16/7 không thực sự rõ ràng, giới phân tích đang đồn đoán về khả năng Mỹ buộc phải hợp tác với Nga trong lĩnh vực năng lượng để thực thi các mục tiêu chiến lược khác.
Tổng thống Mỹ Donald Trump đã công kích mạnh mẽ Đức ngay khi khai mạc Hội nghị thượng đỉnh Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) ở thủ đô Brussels (Bỉ), chỉ trích Berlin phụ thuộc vào nguồn năng lượng của Nga và điều này có thể khiến châu Âu bị chia rẽ về một đường ống dẫn khí mới và gây tranh cãi có tên gọi Dòng chảy phương Bắc II (Nord Stream II).
Ngày 11/7, Tổng thống Mỹ dường như khiến Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg bất ngờ, khi ông khước từ nghi thức lịch thiệp của phiên họp bữa sáng, và lên tiếng chỉ trích Berlin cùng các đồng minh khác khi không tự chi trả chi phí của mình.
Ông Trump nói: “Đức là tù nhân của Nga bởi năng lượng của nước này chủ yếu nhập khẩu từ Nga”, đồng thời nhấn mạnh: “Ai ai trên thế giới cũng đều nói về vấn đề này. Họ nói rằng chúng tôi chi trả cho các bạn hàng tỷ USD để bảo vệ các bạn, nhưng các bạn lại đang chi trả hàng tỷ USD cho Nga. Đức hoàn toàn bị Nga kiểm soát”.
Nord Stream II bắt nguồn từ Nga đến Đức và nằm dưới biển Baltic. Công việc chuẩn bị cho dự án xây dựng đường ống này được khởi công hồi tháng 5 vừa qua và bắt đầu từ ngoài khơi bờ biển nước Đức và Phần Lan.
Dự án được thực hiện với sự phối hợp giữa Gazprom của Nga và một công ty có trụ sở tại Thụy Sỹ. Lộ trình đường ống dẫn khí sẽ tương tự như dự án Dòng chảy phương Bắc I, vốn đi vào hoạt động năm 2011 và cũng vận chuyển khí đốt từ Nga sang Đức. Dự kiến dự án này sẽ hoàn thành vào cuối năm 2019.
Theo dự đoán trong vòng 20 năm tới Liên minh châu Âu (EU) sẽ cần hơn 120 tỷ m3 khí. EU nhập khẩu khí đốt chủ yếu từ Nga, chiếm khoảng 41%, tiếp đến là Na Uy với 35%, Bắc Phi và LNG đều cung ứng số lượng tương đương với 12%.
Qatar là nhà cung cấp lượng LNG chính cho EU, trong khi nguồn cung LNG từ Mỹ đã giảm từ 6% hồi quý I năm ngoái xuống 1% vào năm nay.
Chỉ trích Nord Stream II là đòn mặc cả của Mỹ với cả EU và Nga
Theo giới phân tích, ông Trump chủ trương ủng hộ việc thúc đẩy nguồn cung khí đốt của Mỹ sang các thị trường mới trên thế giới, do đó nguồn cung khí đốt giá rẻ từ Nga đến châu Âu có thể làm giảm cơ hội xuất khẩu của Mỹ.
Tổng thống Mỹ đã rất “khó lường” khi gắn vấn đề khí đốt với vấn đề chi tiêu quân sự của các nước thành viên NATO. Trong cuộc gặp Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg, ông Trump thậm chí đã “hỏi vặn” rằng tại sao NATO coi Nga là mối đe dọa nhưng lại chi hàng tỷ USD mua khí đốt của Nga.
Phát biểu của ông Trump cũng đánh “trúng tim” nhiều nước thành viên NATO, trong đó có Ban Lan và một số nước Đông Âu. Các nước này lo ngại Nord Stream II có thể được sử dụng như một công cụ nhằm tăng cường ảnh hưởng của Nga đối với toàn bộ EU.
Đề cập vấn đề này hôm 11/7, Ngoại trưởng Ba Lan Jacek Czaputowicz nhận xét Nord Stream II "là một ví dụ cho thấy các nước châu Âu đang ’rót’ vốn cho Nga, mà điều này có thể được sử dụng để chống lại sự an toàn của Ba Lan".
Thỏa thuận ngầm Nga-Mỹ?
Tuy nhiên, những chỉ trích của Tổng thống Trump nhằm vào Đức dường như chỉ là một “trò mặc cả”.
Ít ai biết rằng hồi cuối tháng 6 vừa qua, Bộ trưởng Năng lượng Nga Alexander Novak đã gặp người đồng cấp Mỹ Rick Perry ở thủ đô Washington. Cuộc gặp cũng có sự góp mặt của Bộ trưởng Tài chính Mỹ Steven Mnuchin.
Ông Novak được phương Tây coi là người phụ trách vấn đề ngoại giao năng lượng quốc tế của Điện Kremlin.
Ông và Bộ trưởng Năng lượng Saudi Arabia Khalih al-Falih đã "ghi điểm" lớn khi đàm phán thành công việc cắt giảm sản lượng dầu mỏ giữa các thành viên Tổ chức Xuất khẩu Dầu mỏ (OPEC) và các nước xuất khẩu dầu ngoài OPEC, giúp bình ổn giá dầu trong suốt năm qua.
Chuyến công du của Bộ trưởng Novak tại Washington, diễn ra trước thềm Hội nghị thượng đỉnh Nga-Mỹ, là một nỗ lực nhằm mở ra một kênh đối thoại mới, đồng thời có thể giúp gạt sang một bên một loạt vấn đề căng thẳng, vốn phủ bóng đen lên quan hệ hai nước suốt 4 năm qua.
Theo giới phân tích, Washington và Moscow sẽ có nhiều thứ để bàn bạc khi đề cập tới vấn đề năng lượng. Xuất khẩu năng lượng là huyết mạch của nền kinh tế Nga, là nguồn thu lớn cho ngân sách quốc gia, đồng thời được phương Tây coi là yếu tố đặc biệt quan trọng nhằm đảm bảo sức ảnh hưởng của Moscow ở nước ngoài.
Về phần Mỹ, việc rút khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran và áp đặt lại các biện pháp trừng phạt kinh tế chống Tehran, Washington đang tìm cách đưa liên minh trừng phạt quốc tế trở lại. Điều này đi ngược lại "quy luật sắt" của thị trường năng lượng. Khi không thể mua dầu và khí đốt từ Iran, các nước buộc phải tìm nguồn cung từ một nước khác, thường có xu hướng từ Nga, đặc biệt là đối với các nước châu Âu.
Bức ảnh trên Twitter hôm 30/6 của Bộ trưởng Năng lượng Mỹ Rick Perry (trái) với dòng bình luận "Tôi đã gặp Bộ trưởng Năng lượng Nga Alexander Novak, cuộc gặp giữa hai nhà sản xuất khí đốt lớn nhất thế giới".
Giới phân tích từng chỉ ra rằng nước đứng sau hưởng lợi từ việc chính quyền George W. Bush và Barack Obama áp đặt trừng phạt Iran trong thập kỷ qua là Nga.
Các nhà sản xuất Nga đã tận dụng tối đa tình hình để tăng sản lượng và đưa Nga trở lại vị trí đứng đầu trong số các nhà xuất khẩu năng lượng của thế giới.
Việc chính quyền Tổng thống Trump thông báo các biện pháp trừng phạt mới khiến sức mua năng lượng từ Iran sụt giảm. Nhiều dự án năng lượng mới của Tehran cũng bị đình trệ do các công ty phương Tây xem xét lại kế hoạch tham gia của họ khi thấy Mỹ không có ý định dỡ bỏ trừng phạt.
Nếu muốn các đối tác châu Âu và châu Á ủng hộ các kế hoạch gia tăng sức ép kinh tế chống Iran, chính quyền của Tổng thống Trump không thể cùng lúc giảm bớt dòng chảy năng lượng mà các nước này thu hút từ Nga.
Hơn nữa, chính quyền của Tổng thống Trump cũng đang phải đối mặt với vấn đề cấp bách trong nước. Cảnh giác về một "làn sóng xanh" vào tháng 11 có thể trao quyền kiểm soát Quốc hội vào tay phe Dân chủ, phe Cộng hòa đang nỗ lực “đánh lạc hướng” khỏi các vấn đề của cá nhân Tổng thống Trump và tập trung vào nền kinh tế Mỹ kể từ năm 2016. Do đó, giá năng lượng tăng cao sẽ là một mối đe dọa với tất cả ý đồ trên.
Mỹ có thể tìm cách thỏa hiệp về năng lượng với Nga trong cuộc gặp thượng đỉnh Nga-Mỹ tại Helsinki, Phần Lan ngày 16/7
Washington đã hối thúc Saudi Arabia tăng sản lượng dầu, nhưng Riyadh - do phải gánh chịu những hậu quả kinh tế lớn do tăng sản xuất năng lượng lần gần đây nhất theo lệnh của Mỹ - không có xu hướng phá vỡ quan hệ đối tác năng lượng mới với Nga.
Giới phân tích đã phác thảo về một thỏa thuận giữa Mỹ và Nga: giữ cho nền kinh tế toàn cầu ổn định bằng cách chống lại tác động của việc giảm nguồn cung dầu từ Iran - và ở mức độ thấp hơn là do sự sụp đổ của nền kinh tế Venezuela (nước xuất khẩu dầu mỏ lớn) - bằng cách không triển khai thêm các biện pháp trừng phạt của Mỹ đối với ngành năng lượng của Nga.
Đổi lại, Mỹ nhiều khả năng sẽ gây sức ép để Nga làm nhiều hơn nữa nhằm giúp ngăn chặn sự bành trướng sức mạnh và ảnh hưởng của Iran ở Trung Đông.
Tuy nhiên, cốt lõi của thỏa thuận là năng lượng phải chảy. Một phần năng lượng bổ sung sẽ có nguồn gốc từ Nga và lợi nhuận sẽ “vào túi” Điện Kremlin. Chính quyền của Tổng thống Trump sẽ miễn cưỡng chấp nhận điều này nếu nó giúp giữ giá năng lượng ổn định và tăng áp lực lên Iran để đáp ứng các đòi hỏi của Mỹ.
