Đề xuất cải tiến bảng chữ cái Tiếng Việt của PGS.TS Bùi Hiền (nguyên Hiệu phó trường ĐHSP Ngoại ngữ Hà Nội) đang tạo ra làn sóng tranh cãi lớn trong dư luận.
PGS.TS Bùi Hiền - chủ nhân của đề xuất rút gọn bảng chữ cái.
Cụ thể, trong cuốn sách Ngôn ngữ ở Việt Nam - Hội nhập và phát triển (tập 1) dày 2.200 trang, do NXB Báo phát hành, có bài “Chữ quốc ngữ và hội nhập quốc tế” của PGS.TS. Bùi Hiền (nguyên Hiệu phó trường ĐHSP Ngoại ngữ Hà Nội, nguyên phó Viện trưởng Viện Nội dung & Phương pháp dạy - học phổ thông) đã đề xuất cải tiến chữ viết tiếng Việt.
Theo đó, ông Bùi Hiền cho rằng trải qua gần một thế kỷ, đến nay chữ quốc ngữ đã bộc lộ nhiều bất hợp lý, nên cần phải cải tiến để giản tiện, dễ nhớ, dễ sử dụng, tiết kiệm thời gian, vật tư...
Để chứng minh cho sự bất cập của tiếng Việt hiện tại, PGS.TS Bùi Hiền lập luận: “Hiện tại, chúng ta sử dụng 2, 3 chữ cái để biểu đạt một âm vị phụ âm đứng đầu. Ví dụ C – Q – K (cuốc, quốc, ca, kali), Tr – Ch (tra, cha), S – X (sa, xa)… Bên cạnh đó, lại dùng 2 chữ cái ghép lại để biểu đạt âm vị một số phụ âm đứng cuối vần như Ch, Ng, Nh (mách, ông, tanh…).”
Tác giả Bùi Hiền cho rằng đây là những hiện tượng không thống nhất, không theo một nguyên tắc chung nào dẫn đến khó khăn cho người đọc, người viết, thậm chí gây hiểu nhầm hoặc không hiểu được chính xác nội dung thông tin.
Từ những bất cập này, ông Bùi Hiền đưa ra kiến nghị để hướng tới một phương án tối ưu trình Nhà nước. Cụ thể, chữ quốc ngữ cải tiến của tác giả Bùi Hiền dựa trên tiếng nói văn hóa của thủ đô Hà Nội cả về âm vị cơ bản lẫn 6 thanh điệu chuẩn, nguyên tắc mỗi chữ chỉ biểu đạt một âm vị, và mỗi âm vị chỉ có một chữ cái tương ứng biểu đạt. Sẽ bỏ chữ Đ ra khỏi bảng chữ cái tiếng Việt hiện hành và bổ sung thêm một số chữ cái tiếng Latin như F, J, W, Z. Bên cạnh đó, thay đổi giá trị âm vị của 11 chữ cái hiện có trong bảng trên, cụ thể: C = Ch, Tr; D = Đ; G = G, Gh; F = Ph; K = C, Q, K; Q = Ng, Ngh; R = R; S = S; X = Kh; W =Th; Z = d, gi, r. Vì âm “nhờ” (nh) chưa có kí tự mới thay thế, nên trong văn bản trên tạm thời dùng kí tự ghép n’ để biểu đạt.
Theo PGS.TS Bùi Hiền, việc cải tiến theo cách này sẽ thống nhất được chữ viết cho cả nước, loại bỏ được hầu hết các thiếu sót, bất cập không nhất quán trước đây gây khó khăn cho người dùng, giản tiện được bộ chữ cái khi từ 38 chữ cái chỉ còn 31, dễ nắm được quy tắc, dễ nhớ. Tiết kiệm được thời gian, công sức, vật tư trong quá trình tạo lập các văn bản trên giấy, trên máy tính.
Ngay khi thông tin về ý tưởng cải tiến ngôn ngữ của PGS.TS Bùi Hiền xuất hiện trên mạng xã hội, dư luận đã tranh cãi khá gay gắt. Rất nhiều ý kiến cho rằng, tiếng Việt hiện tại không cần thiết cải tiến. Bởi lẽ nếu việc cải tiến được thực thi dẽ kéo theo những hệ lụy lớn như kho tư liệu đồ sộ trước đó không có phương án giải quyết, sự thích nghi, thay đổi nhận thức, phương pháp giáo dục, hệ lập trình trên máy tính,… sẽ trở nên rối ren, khó chấp nhận.
Ví dụ về chữ viết sau khi thực hiện đề xuất cải cách của PGS.TS Bùi Hiền.
Một giáo viên dạy văn tại trường THPT trên địa bàn Hà Nội xin được giấu tên cho hay: “Nếu để ý kỹ sẽ thấy, hiện nay hiện diện của chữ quốc ngữ trong các tác phẩm văn học gần như không gây ra hiểu nhầm vì nó được quy định và được dạy cho các con ngay từ bậc mầm non. Vì thế, gần như không có sự nhầm lẫn. cũng như các văn bản hành chính đều gần như không có hiểu nhầm đáng kể. Vì thế, tôi nghĩ không cần tiến hành những cải cách như nói trên. Đó là chưa kể, các văn bản hành chính từ hay các tư liệu thì thay đổi thế nào? Nếu giờ thay đổi thì thế hệ sau đọc tư liệu sẽ phải dịch như mình dịch tiếng nước ngoài? Như thế sẽ rất phức tạp”.
Một ý kiến khác cho rằng, chúng ta nên giữ gìn sự trong sạch của Tiếng Việt. Nếu thay đổi như đề xuất thì sẽ khó giải nghĩa từ hơn trước. Đó là chưa kể đến sự tinh tế trong tiếng Việt. Chúng ta nên giữ đúng bản sắc của ông cha, đừng chạy theo bất cứ nước ngoài, du nhập theo kiểu “hòa tan”.
Tuy nhiên, bên cạnh đó cũng có ý kiến cho rằng, ý tưởng của PGS-TS Bùi Hiền không hẳn bất hợp lý, ông đang hướng đến một nguyên tắc thống nhất về ngôn ngữ Việt.
Thẳng thắn mà nói việc đề xuất cải cách ngôn ngữ mẹ đẻ không còn quá mới mẻ ở Việt Nam. Chúng ta đã chứng kiến rất nhiều đợt cải cách giáo dục như cải biên sách giáo khoa, hệ thống thi cử, bảng chữ cái, cách đánh vần,… nhưng kết quả chỉ là thầy cô và học sinh chạy theo bở hơi tai, xã hội cũng nhiều phen khốn đốn; tình trạng thừa thầy thiếu thợ vẫn xảy ra; việc đào tạo con người rồi không sử dụng được vì kỹ năng không thành thạo vẫn tồn tại…
Thế nên, việc cải tiến chữ viết có thực sự quan trọng trong khi mấu chốt không hề nằm ở việc thu gọn 7 ký tự kia?
