Chưa dừng lại ở nghị trường, tranh luận quan điểm về việc “luật sư tố giác thân chủ” lại tiếp diễn tại hội nghị góp ý về dự án sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật hình sự số 100/2015/QH13 (BLHS) diễn ra sáng nay 27-5.
ĐB Đỗ Ngọc Thịnh, Chủ tịch liên đoàn luật sư Việt Nam
Đây là hội nghị do Uỷ ban thường vụ Quốc hội tổ chức thêm sau khi còn nhiều ý kiến khác nhau, nhiều ý kiến đăng ký nhưng chưa được phát biểu tại phiên thảo luận hội trường của Quốc hội ngày 24-5 về BLHS.
Trong đó có tranh luận về quy định buộc luật sư (LS) phải tố giác tội phạm được quy định tại khoản 3, Điều 19 của dự thảo BLHS.
Tại hội nghị, ĐB Đỗ Ngọc Thịnh, Chủ tịch liên đoàn LS Việt Nam cho rằng điều tra tội phạm là trách nhiệm của các cơ quan tiến hành tố tụng và cơ quan điều tra, còn LS có trách nhiệm bào chữa và trách nhiệm công dân. “LS phải ứng xử thế nào? Nếu luật sư tố giác tội phạm thì chính thân chủ đó có mời LS nữa không?
Xã hội có tẩy chay nghề luật sư không? Chưa bảo vệ được gì đã đi tố giác rồi thì không biết nghề luật sư có điều kiện tồn tại hay không? Tôi khẳng định niềm tin của khách hàng và xã hội vào nghề luật sư sẽ mất dần và sẽ bị thui chột”, ĐB Thịnh đặt hàng loạt câu hỏi.
ĐB Thịnh đồng ý với trách nhiệm công dân, LS cần thông báo với cơ quan chức năng để ngăn chặn những hành vi nguy hiểm sắp diễn ra như đặt bom ở nơi nào đó... “Luật đã miễn trừ cho LS trong trường hợp bình thường, nhưng tội phạm nghiêm tọng xâm phạm an ninh quốc gia thì phải báo ngay chứ không thể không báo”, ông nêu quan điểm.
Ông cho hay kinh nghiệm của các nước Nhật, Mỹ, Đức cũng quy định LS trong trường hợp biết thân chủ của mình chuẩn bị thực hiện tội phạm hoặc lên kế hoạch thực hiện tội phạm thì báo cho cơ quan NN, nhưng họ chỉ khoanh lại trong những tội đặc biệt nghiêm trọng như khủng bố, lật đổ chính quyền. Còn những tội phạm đã thực hiện rồi thì miễn trừ cho luật sư.
Trách nhiệm điều tra tội phạm thuộc về cơ quan tố tụng và cơ quan điều tra. Theo đó, ĐB Thịnh đề nghị nên khoanh lại khoảng 20-30 tội là phải tố giác tội phạm so với 83 tội đang được quy định tại Điều 19. Trong đó, tội về An ninh quốc gia khoanh lại toàn bộ là 14 điều, tội đặc biệt nghiêm trọng là hơn 10 điều...
Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân
Trước ý kiến này, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân đặt câu hỏi: “Tôi xin hỏi Liên đoàn luật sư, trước khi sửa bộ luật này có điều gì làm thui chột nghề luật sư chưa?... Biết thân chủ phạm tội rất nghiêm trọng mà không tố giác thì phải xem lại chỗ này. Ở đây tôi hiểu nên giới hạn trong tội nào, chứ đúng là LS cứ đi tố giác thân chủ thì không được. Nhưng cũng phải giới hạn tội nào thì anh không thể làm ngơ được”. Theo đó, Chủ tịch Quốc hội đề nghị điều 19 đã thảo luận rất nhiều vì vậy cơ quan soạn thảo và thẩm tra nên ngồi lại “thảo luận thấu tình đạt lý với các luật sư, có thể mời các nhà làm luật tranh luận riêng”.
Bổ sung thêm, Chủ nhiệm Uỷ ban tư pháp Lê Thị Nga cho hay: “so với điều 22 của BLHS 1999, BLHS 2015 về trách nhiệm của luật sư trong việc không tố giác tội phạm đã giảm đi 70 khung hình phạt, trước đây là 179, giờ chỉ còn 109”.
Trước các ý kiến trên, ĐB Trương Trọng Nghĩa (TPHCM) nói: “Chúng tôi nói về khó khăn áp dụng điều 19 thì không phải là chủ yếu mà quan hệ giữa LS và người do mình bào chữa là một trong những vấn đề rất quan trọng của hệ thống tư pháp”. Ông nhấn mạnh mối quan hệ giữa LS và người do mình bào chữa là một trong những cái thiết kế tạo ra sự cân bằng, những điều kiện bảo đảm công lý, bảo đảm quyền con người.
Ông dẫn giải thêm, xuất phát Công ước về quyền con người mà Việt Nam ký thì Liên hợp quốc đã ban hành một Nghị quyết về quan hệ giữa LS và người được bào chữa (năm 1990). Trong nghị quyết này có ghi là các nhà nước phải có trách nhiệm tạo điều kiện để bảo vệ quyền bí mật giữa LS và thân chủ. Theo ông, nhiều nước chỉ yêu cầu LS tiết lộ thông tin chứ không dùng từ tố giác đối với những hành vi đang diễn ra, chuẩn bị diễn ra, sẽ diễn ra. Đối với những tội phạm đã diễn ra thì nhiều nước không buộc luật sư phải tố giác.
ĐBQH Trương Trọng Nghĩa (TPHCM)
“Nhiều nước đã diễn ra không tố giác nhưng chúng ta cho rằng đã diễn ra vẫn phải tố giác. Điểm nữa là chữ tố giác rất rộng, nguy hiểm. Một ông đi tố giác ông hàng xóm, biết cái gì đi tố giác đã nguy hiểm còn một ông LS đi tố giác chính người mình bào chữa, sau tòa xử không phạm tội, ông tố giác bậy thì làm sao?”, ĐB Nghĩa nêu quan điểm.
Theo đó ông đề nghị phải quy định rõ điều kiện để luật sư có thể tố giác là “phải biết rõ, có chứng cứ và nếu những hành vi đấy không tố giác dẫn đến nguy hiểm cho xã hội”.
“Sự phân công giữa công tố, luật sư là sự phân công theo nguyên lý của hệ thống tư pháp. Ví dụ như LS bào chữa cho Năm Cam, hoặc kẻ rất phản động đặt bom giết chết bao nhiêu người thì đứng suy nghĩ LS như vậy không có lương tâm, không yêu nước. Không phải, cái đó rất là sai. Do đó, nếu như có tư tưởng đang đấu tranh để thiết kế bộ luật hình sự này là có vẻ như là anh "bất trung" hay là đối với tội phạm này kia thiếu trách nhiệm là sai. Hiểu như vậy là sai và không đúng tầm của chúng ta ngồi đây thiết kế luật này”, ĐB Nghĩa nhấn mạnh.
Điều 19, dự thảo BLHS: Không tố giác tội phạm
1. Người nào biết rõ tội phạm đang được chuẩn bị, đang được thực hiện hoặc đã được thực hiện mà không tố giác, thì phải chịu trách nhiệm hình sự về tội không tố giác tội phạm trong các trường hợp quy định tại Điều 390 của Bộ luật này.
2. Người không tố giác là ông, bà, cha, mẹ, con, cháu, anh chị em ruột, vợ hoặc chồng của người phạm tội không phải chịu trách nhiệm hình sự theo quy định tại khoản 1 Điều này, trừ trường hợp không tố giác các tội xâm phạm an ninh quốc gia hoặc tội đặc biệt nghiêm trọng khác quy định tại Điều 389 của Bộ luật này.
3. Người bào chữa không phải chịu trách nhiệm hình sự theo quy định tại khoản 1 Điều này trong trường hợp không tố giác tội phạm do chính người mà mình bào chữa đã thực hiện hoặc đã tham gia thực hiện mà người bào chữa biết được khi thực hiện nhiệm vụ bào chữa, trừ trường hợp không tố giác các tội xâm phạm an ninh quốc gia hoặc tội đặc biệt nghiêm trọng khác quy định tại Điều 389 của Bộ luật này.”
