Các nhà khoa học nói rằng, họ đã phát triển được một loại vắc xin tâm lý giúp ngăn ngừa tin tức giả mạo. Nó có thể dùng để bảo vệ con người khỏi những thông tin không đúng sự thật.
Tìm ra được vắc xin chống lại nạn tin giả (Ảnh: Shutter Stock)
“Những thông tin không đúng sự thật rất dai dẳng, có khả năng lan rộng và tăng lên theo cấp số nhân như một loại virut,” trưởng nhóm nghiên cứu, Sander Van Linden của Trường đại học Cambridge phát biểu. “Chúng tôi muốn thử xem liệu chúng tôi có thể tạo “vắc xin” bằng cách cho con người tiếp xúc với một số thông tin sai lệch họ có thể gặp sau này. Một cảnh báo giúp tìm ra sự thật.”
Nhóm nghiên cứu đã chọn ra hơn 2.000 người thí nghiệm, khác nhau từ tuổi tác, giới tính, kiến thức chính trị, trình độ học vấn.
Họ bắt đầu bằng cách tìm hiểu suy nghĩ của người tham gia về sự thay đổi khí hậu. Vấn đề này thường bị ảnh hưởng bởi chính trị và liên quan đến sự sai lệch về thông tin. Mặc dù những thông tin đáng ra phải có độ tin cậy cao trong nghiên cứu và số liệu.
Các nhà nghiên cứu đã cho những người tham gia xem nhiều khẳng định nghe có vẻ mang tính khoa học về vấn đề thay đổi khí hậu. Ví dụ như: “97% các nhà khí tượng học đã kết luận rằng, sự nóng lên của Trái đất do con người gây nên đang diễn ra.”
Họ cũng cho nhóm tham gia trải qua sự sai lệch về thông tin, với những tin lấy từ thư thỉnh cầu Oregon. Theo đó, họ nói rằng: “31.000 nhà khoa học ở Mỹ khẳng định, không có bằng chứng nào về việc khí CO2 do con người tạo ra có thể gây ô nhiễm môi trường.”
Sau khi nghe những khẳng định này, người tham gia được yêu cầu dự đoán mức đồng tình của các nhà khoa học đối với vấn đề thay đổi khí hậu, từ đó phân tích xem việc tiếp xúc với những thông tin khác nhau có thể làm thay đổi ý kiến của người ta như thế nào?
Nhóm nghiên cứu nhận thấy rằng, những người tiếp xúc với thông tin chính xác có dự đoán về sự đồng tình của các nhà khoa học ở mức “rất cao”. Còn những người bị cung cấp thông tin sai lệch nhận định mức đồng tình ở mức “rất thấp”.
Điều này không khó để hiểu, vì những thông tin về sự lạc quan của những nhà khoa học đối với vấn đề biến đổi khí hậu là điều duy nhất họ nghe được. Nhưng các nhà khoa học đã khám phá ra một điều lạ lùng khi họ đưa cho cùng nhóm nhóm tình nguyện viên, biểu đồ dựa trên những số liệu chính xác cùng với biểu đồ được tạo nên bởi thông tin sai lệch.
Hóa ra việc tiếp xúc với hai luồng thông tin khác nhau đã tự làm yếu đi tính thuyết phục của những người tham gia một cách mạnh mẽ, khiến người nghe rơi vào trạng thái phân vân.
“Thật không dễ chịu chút nào khi nghĩ rằng thông tin sai lệch lại đầy rẫy trong xã hội chúng ta như vậy” bà van der Linder nói.
“Quan điểm của nhiều người đối với vấn đề thay đổi khí hậu không chắc chắn. Họ nhận thức rằng cuộc tranh luận đang diễn ra nhưng không biết mình tin vào điều gì. Những quan điểm khác nhau có thể khiến họ cảm thấy mình bị thuyết phục lại từ đầu.”
Trong khi các nhà khoa học thu thập dữ liệu về “sự đồng tình” này, họ cũng cho hai nhóm tình nguyện viên dùng hai loại vắc xin tâm lí.
Loại thứ nhất – được gọi là “vắc xin chung” – chứa những thông tin mang tính cảnh báo, như: “Một vài nhóm người với động cơ chính trị đang sử dụng những số liệu sai lệch, để cố gắng thuyết phục công chúng rằng không có bất đồng nào giữa các nhà khoa học.”
Loại vắc xin thứ hai mang tính định hướng, chỉ trích những thông tin được đưa ra để ám chỉ việc chúng đã bị thay đổi. Cụ thể, chỉ một phần trăm những người kí đơn thỉnh cầu Oregon am hiểu khí tượng học. Loại này được gọi là “vắc xin chi tiết.”
Cuối nghiên cứu, các nhà khoa học đã nhận thấy rằng việc cung cấp trước những thông tin cơ bản, đã làm gia tăng mức dự đoán về sự đồng tình của các nhà khoa học lên 6.5%. Và nếu cung cấp thêm những thông tin chi tiết, con số này có thể lên đến 13%.
Điều này cho thấy rằng, việc cung cấp những thông tin nền giúp ngăn chặn sự lan rộng của những thông tin không chính xác. Thông tin chi tiết đã cung cấp cho người nghe một công cụ để nhận thức khoa học một cách chính xác.
Tuy nhiên, nhóm nghiên cứu cho biết là vẫn có những người trong số đó không sẵn sàng thay đổi quan điểm của mình.
“Sẽ luôn có những người không chịu thay đổi, nhưng chúng tôi nhận thấy vẫn có nhiều người thay đổi suy nghĩ của họ, thậm chí chỉ một ít,” bà van der Linden nói.
Nhóm nghiên cứu nói, khi thảo luận về những vấn đề có hơi hướng chính trị như biến đổi khí hậu, các nhà nghiên cứu nên cung cấp những những thông tin giải thích mối xung đột chính trị phức tạp xung quanh vấn đề đó. Điều đó sẽ giúp mọi người cảm nhận được sức nặng của nghiên cứu.
