“Khái luận văn tự học chữ Nôm” của GS.TSKH. Nguyễn Quang Hồng là công trình đầu tiên đặt vấn đề nghiên cứu chữ Nôm từ góc độ của lĩnh vực văn tự học, vừa được tặng Giải thưởng Nhà nước về khoa học và công nghệ (KH&CN) đợt V.
ảnh minh họa
Văn tự học là một lĩnh vực nghiên cứu đi song song với ngôn ngữ học và cùng với ngôn ngữ học làm thành hai nội dung nòng cốt cho khoa học ngữ văn.
Chữ Nôm Việt và các văn tự theo hình mẫu chữ Hán khác ở Việt Nam đã được nhiều học giả trong nước và thế giới quan tâm nghiên cứu từ lâu. Thế nhưng, với công trình “Khái luận văn tự học chữ Nôm”, lần đầu tiên có một chuyên luận nghiên cứu văn tự học một cách toàn diện, có hệ thống và đủ sâu sắc về chữ Nôm của người Việt.
Với công trình này, lần đầu tiên tác giả đưa ra minh chứng về khởi nguồn và thời điểm hình thành của hệ thống chữ Nôm tiếng Việt, dựa trên bối cảnh ngữ văn chung của khu vực và căn cứ vào tư liệu của sách “Phật thuyết đại báo phụ mẫu ân trọng kinh”. Quan điểm mới của tác giả đã nhanh chóng nhận được sự đồng thuận từ các học giả khác.
Công trình “Khái luận văn tự học chữ Nôm” mang tính hàn lâm khoa học cao. Công trình này đã xác lập được một khung lý thuyết mới về nghiên cứu chữ Nôm, khắc phục được những nhược điểm của các nghiên cứu trước đây.
Bên cạnh đó, nghiên cứu về cấu trúc của chữ Nôm, tác giả đề xuất sự phân biệt cần thiết về “cấu trúc chức năng và cấu trúc hình thể”, “cấu trúc bề mặt và cấu trúc chiều sâu” trong cấu tạo và nhận diện chữ Nôm. Tác giả cung cấp được một bảng phân loại cấu trúc chữ Nôm Việt có tính bao quát và sát với tư liệu thực tế hơn những gì đã có trước.
So sánh với chữ Hán, tác giả không chỉ nêu rõ chỗ tương đồng, mà đồng thời cũng chỉ ra những chỗ khác biệt giữa chữ Nôm và chữ Hán. Chữ Nôm không chỉ mô phỏng chữ Hán mà cũng có những nét sáng tạo riêng.
Trong sách này tác giả dành hẳn một chương để trình bày về vai trò hành chức của chữ Nôm trong xã hội như: văn hóa dân gian, tín ngưỡng và văn hóa, khoa học và giáo dục, chính trị và hành chính quốc gia, văn học và nghệ thuât, cuộc sống hiện đại.
GS.TSKH. Nguyễn Quang Hồng cho biết, do tính chất hàn lâm xác lập một khung lý thuyết mới và một loạt thao tác tiếp cận mới, nên công trình được giới nghiên cứu trong và ngoài nước nhiệt liệt đón nhận, sử dụng với tần số lớn trong các chuyên khảo nghiên cứu chữ Nôm, ngữ văn Hán Nôm ở Việt Nam cũng như nước ngoài hiện nay.
Hiện nay, “Khái luận văn tự học chữ Nôm” được các trường đại học trong nước dùng làm tài liệu học tập và tham khảo cho học viên cao học và nghiên cứu sinh. Nhiều luận án thạc sĩ và tiến sĩ đặc biệt thuộc ngành Hán Nôm trích dẫn và vận dụng lý thuyết của tác giả công trình này.
Theo GS.TS. Trần Đình Sử, Trường Đại học sư phạm Hà Nội, “Khái luận văn tự học chữ Nôm” của GS. Nguyễn Quang Hồng không chỉ là một chuyên luận nghiên cứu nhiều mặt về chữ Nôm, mà qua đó còn xây dựng một hệ thống thuật ngữ cùng hệ thống phương pháp tiếp cận đối tượng, tạo thành một bộ khung lý thuyết, gợi mở cho sự phát triển bộ môn văn tự học ở nước ta.
Cuốn sách là một thành tựu nghiên cứu có bề dày và chiều sâu, có nhiều điều mới mẻ dựa trên cơ sở tích lũy và tổng kết tri thức. Cuốn sách khép lại sau 540 trang viết nhưng ẩn hiện đây đó trong từng phần, từng chương mục là những khơi mở cho các hướng nghiên cứu tiếp theo. Cuốn sách xứng đáng trở thành “tập đại thành” trong nghiên cứu chữ Nôm hiện nay.
